مقررات ملی ساختمان

یکی از مهترین موضوعاتی که در بحث ساختمان لازم الاجراست مباحث مربوط به مقررات ملی ساختمان هستند که به منظور بهره وری مطلوب ، تأمین ایمنی و آسایش استفاده کنندگان از سازه و همچنین صرفه اقتصادی به وجود آمد.

این قوانین و مقررات در همه ی فعالیت های مربوط در ساختمانی اعم از تخریب ، بازسازی ، ساخت و…باید مورد توجه قرار گیرند.

در این مقاله صفر تا صد این مقررات از تاریخچه به وجود آمدن ونحوه تدوین و  تکمیل این مقررات تا الان را بررسی می کنیم و توضیحات مخصری از قوانين، دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌ها و همچنین آيين‌نامه‌ها، شيوه نامه ها را خدمت شما مهندسین عزیز ارائه می کنیم.

امیدوارم از خواندن این مقاله لذت ببرید.

تاریخچه مقررات ملی ساختمان:

در حال حاضر مقررات ملی ساختمان در 21 مبحث زیر نظر دفتر امور مقررات ملی ساختمان که يكی ازبخش های معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی است تدوین و پیگیری می شود.

این موضوع در حال حاضر زیر نظر اعضای دوره 7 شورای تدوین مقررات ملی بررسی می شود.

وظایف اصلی این مجوعه در راستای اجرا قانون نظام مهندسی و كنترل ساختمان و آئين‌نامه اجرايی به شرح زير می باشد:

الف .ترويج مقررات ملی ساختمان

1-گسترش و ترویج فن‌ آوری های نوين و توليد صنعتی مسكن و ساختمان در جهت افزايش توليد مسكن در كشور و ارتقاء كيفيت

2- افزایش دانش فنی و به روزرسانی اطلاعات فنی جامع مهندسی کشور به وسیله برنامه‌ريزهای و سياست گذاری های این سازمان

3-تهيه و تدوین راهنمای جامع برای مباحث مقررات ملی و اجرا کردن دوره‌های آموزشی و سمينارهای تخصصی

4-افزايش آگاهی عموم مردم ،دانش‌ آموزان وبالاخص دانشجويان با استفاده از ساختن فيلم‌های آموزشی، برنامه‌های تلويزيونی و . . .

5-برپا کردن آزمون های حرفه‌ای مهندسی و كاردانی فنی ساختمان در رشته‌های شهرسازی، معماری، عمران،نقشه‌برداری ،مكانيك، برق، و… برای تعيين صلاحيت حرفه‌ای مهندسان، كاردانی فنی ساختمان و معماران تجربی .

اين موارد در حوزه معاونت ترويج و آموزش اين دفتر اجرا می شود .

مخاطبان آموزش مقررات ساختمان :

با توجه به تعاريف و مفاهيم موجود درقوانین نظام مهندسی مخاطبان شامل موارد زیر می شوند:

دانش آموزان*كارگران ماهر ساختمانی*معماران تجربی* كاردانی های فنی ساختمان*دانشجويان رشته‌های مرتبط با ساختمان و مهندسان ساختمان

برگزاری آزمون‌های نظام مهندسی

همان طور که اشاره شد یکی دیگر از وضایف این سازمان تعيين صلاحيت معماران تجربی، مهندسان، كاردانهای فنی ساختمان با برگزاری این آزمون هاست.

اولين بار آزمون نظام مهندسی در سال 1371 در رشته‌های عمران و معماری انجام شد

این آزمون ها در حال حاضر با برگزاری در رشته های عمران ، معماری ، شهرسازی، نقشه‌برداری، مكانيک، برق ادامه دارد.

ب.نظارت کامل بر اجرای مقررات ملی ساختمان

با استناد به ماده ۳۵ قانون نظام مهندسی و كنترل ساختمان، وظیفه نظارت عاليه در اجرای این مقررات در طراحی و اجرای تمامی سازه ها برعهده ، معاونت نظارت و كنترل ساختمان اين بخش است.

به منظور اجرا و اعمال اين نظارت، كليه اشخاص شاغل در بخش ساخت و ساز ، علاوه بر اينكه مكلف به رعايت این مقررات هستند موظف به همكاری کامل با این مرکز هستند.

وظايف حوزه این معاونت

1-كنترل مقررات ملی ساختمان، آيين نامه‌ها و دستور العمل‌ ها در اجرای سازه ها.

2-رسیدگی و بررسی شكايات افراد حقیقی و حقوقی در مورد عدم اجرای ضوابط شهرسازی و مقررات ملی ساختمان در پروژه ها.

3-حمايت از حقوق مصرف‌كنندگان ،که در جهت ارتقاء كيفيت ساخت و سازها از استقرار بيمه كيفيت ساختمان ها حمایت می کند.

4-كنترل خدمات فنی مهندسی ارائه شده توسط مهندسين، سازمان‌ها و شرکتهای مربوطه.

5-بررسی و كنترل موردی پروانه‌ها،اسناد و مدارك و نقشه‌ها با بازديد‌های محلی، در سطح کل کشور

6-بررسی موردی احكام قطعی صادره توسط كميسيون‌ ماده ۱۰۰ شهرداری ها

7-نظارت و ساماندهی طرحهای تحقيقاتی و مطالعاتی در رابطه با كنترل اجرای مقررات ملی در کل کشور

8-بررسی موردی و طبيق صلاحيت مهندسين و عوامل فنی شاغل در اجرای ساختمان ها و سازه ها در کل کشور

9-ارزيابی عملكرد فعالیتهای شورای های انتظامی استان‌ها و تاكيد بر برخورد قانوني با متخلفين در کل 31 استان

10- تشویق و در صورت نیاز تذکر به همه فعالان نظارتی و اجرای حوزه ساخت و ساز

از جمله وظایف این سازمان می باشد.

ويژگيهای مقررات ملی ساختمان:

لازم الاجرا بودن در سراسر كشور برای هر عمل ساختمانی

به طور خلاصه و اجمالی تدوين شده است.

اين مقررات با توجه به الزامی بودن جنبه راهنمايی و توصيه ای ندارد

در ادامه توجه شما را با کلیات هر یک از 22 مباحث مقررات ملی جلب می کنیم:

1- مبحث اول تعاریف:

این مبحث در سال 1392 با هدف آشنایی اولیه مهندسان با مقررات ملی ساختمان در دو بخش تدوین شد:

A-در بخش اول دامنه کاربرد کلیات مباحث مقررات ملی بررسی شده است.

B-در بخش دوم برخی از تعاریف و اصلاحات  که کاربرد آنها در مجموعه مباحث عمومیت دارد ارائه شده است.

2- مبحث دوم نظامات اداری:

به استناد ماده 33 قانون نظام مهندسی و كنترل ساختمان (مصوب سال 1374) این مبحث در اردیبهشت سال1384 به منظور رفع مشکلاتی که در اجرای قانون وجود داشت تدوین شد.

در این مبحث برای همه عوامل مؤثر در ساخت و ساز اعم از دستگاه های اجرائی و کنترلی مراجع صدور پروانه ، سازمان های نظام مهندسی و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی که در بخش ساختمان فعالیت دارند ،تعین تکلیف دقیقی روشن شده است.

دیگر مواردی که در این مبحث مورد توجه واقع شده اند عبارتند از:

 برخی از شیوه نامه های مربوط  به ساخت و ساز.

جزئیات دقیق دفترچه اطلاعات ساختمان و شناسنامه  فنی و ملکی .

3-مبحث سوم حفاظت ساختمان در مقابل حریق:

این مبحث از سال 1392 با هدف حفاظت از جان و مال انسان ها و ایمن ساختن سازه در برابر آتش سوزی برای همه ی سازه ها از ادارای تا مسکونی لازم اجراست.

مهم ترین مواردی که در این مبحث مورد توجه قرار گرفتند:

تعاربف اولیه از کلیات موارد برای افزایش ایمنی ساختمان در برابر حریق.

پیش بینی راه های نجات در هنگام وقع حریق برای خارج شدن بموقع و ایمن ساکنان از سازه و انتقال آنان به مکان امن.

فراهم کردن تمهیدات لازم در طراحی و اجرای سازه و پیشگیری از بروز حریق.

تجهیز سازه از امکانات مهار، کنترل و اطفاء حریق

4-مبحث چهارم الزامات عمومی ساختمان:

مقررات این مبحث بر کلیه ی ساخت و سازه های مشمول قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان در کشور نظارت دارد. و به موجب این مبحث هر گونه تعمیرات و تغییراتی در سازه که موجب مغایرت با الزامات این مقررات شود ممنوع است.

در این مبحث مسائلی همچون:

 میزان تامین نور

تعویض هوا

بهینه سازی فضاهای همچون زیر زمین حیاط و…  باهدف آسایش و بهره برداری مناسب از فضا ، ضابطه مند شده است.

همچنین مقررات کلی موارد خاصی چون :

بلند مرتبه سازی

تصرف های صنعتی، درمانی مراقبتی، و محیط های مخاطره آمیز شرح داده شده است.

5- مبحث پنجم مصالح و فرآورده های ساختمانی:

قانون گذار در این مبحث به مورادی همچون مصالح و فراوده های ساختمانی که به صورت متداول در ساخت و سازها از آنها استفاده می شود پرداخته است.

همچنین مناسب ترین روش انبارکردن ، حمل و نقل، ساخت و تولید ،محافظت و به طور کلی هر چیزی که مربوط به مصالح هست در نظر گرفته شده است.

در قسمت آخر این مبحث به موضوعات چون مصالح و سیستم های جدید ساختمانی پرداخته شده و برای آنان استانداردهای خاصی مطرح شده.

6- مبحث ششم، بارهای وارد بر ساختمان:

در این مبحث حداقل بارهایی مجاز از جمله بارها ثقلی مرده و زنده، برف و باران، یخ، بارهای ناشی از نیروهای جانبی باد و زلزله و بارهای ناشی از فشار خاك، آب، سیل، انفجار و بار خود کرنشی، که باید در طراحی انواع ساختمان ها و سازه ها مختلف همچون :

سدها،

اسکله ها،

 سازه های دریایی

نیروگاه های هستهای

در نظر گرفته شود، بررسی شده است .

7- مبحث هفتم، پی و پی سازی:

به طور کلی مباحثی چون گودبرداری، پی های سطحی ،ملاحظات لرزه ای طراحی پی های سطحی ، ملاحظات اجرایی پی های سطحی ،سازه های نگهبان ، پی های عمیق ،مقادیر نشست های مجاز و ضرایب اطمینان ، نحوه انتخاب روابط محاسبه ظرفیت پایدار مطرح می شوند.

پس از مطرح کردن تعاریف مرتبط با مسائل طراحی پی، به شناسایی ژئوتکنیکی لایه های زمین می پردازد و ارائه  جداول مربوط به  تعداد، عمق و فاصله گمانه ها الزامات طراحی ژئو تکنیکی ساختمان ها را به صورت دقیق مورد بحث قرارمی گیرد.

ضوابط و مقررات این مبحث در کلیه ساختمان ها و سازه ها همچون ساختمان های مسکونی، آموزشی ، درمانی ، ، اداری، تجاری، فروشگاه ها و کارگاه های صنعتی لازم الاجراست.

8- مبحث هشتم طرح و اجرای ساختمان ها با مصالح بنایی:

به منظور افزایش سطح کیفی ساخت و سازه مجموعه از قوانین و مقررات فراگیری برای سازه های خشتی، سنگی، آجری، سنتی و دارای کلاف و غیرمسلح تدوین شد.

9- مبحث نهم، طرح و اجراي ساختمان های بتن آرمه:

مصالح مورد استفاده در این سازه ها و مشخصات هر یک از آنها

ضوابط لازم در طراحی و اجرای سازه های بتن آرمه

قالب بندی اجرایی مرتبط با ساخت

کیفیت بتن مصالح و اصول آرماتوربندي

عمل آوری و نگهداری از بتن ها و انواع آن

اصول تحلیل و طراحی این سازه های تحت اثر انواع بارها و تغییر شکل ها برای حصول ایمنی و قابلیت بهره برداری از جمله مواردی هستند که در این مبحث مطرح می شوند.

10- مبحث دهم مقررات ملی ساختمان ، طرح و اجرای ساختمان های فولادی:

به منظور تامین ایمنی و بهره برداری مناسب از این سازه ها حداقل ضوابط و مقرراتی تدوین شده است . این مقررات شامل

1- الزامات عمومی

2- الزامات طراحی

3- الزامات طراحی لرزه ای

4- الزامات ساخت، نصب و کنترل می باشد.

11- مبحث یازدهم، طرح و اجرای صنعتی ساختمان ها

مبحث یازدهم مقررات ملّی ساختمان به دو بخش تدوین شده است:

1-ساختمان های فولادی

سیستم سازهای پیچ و مهرهای

قاب فولادی سبک LSF

2- ساختمان های بتنی

ساختمان های بتنی پیشساخته

قالب عایق ماندگار ICF

قالب تونلی

و پنل های سه بعدی پیش ساخته سبک پرداخته شده است .

12- مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا

در این مبحث  تمامی وظایف هر یک ازافراد و عوامل دست اندرکار در اجرای سازه صاحب کار، سازنده یا مجری، ناظر، شهرداری و سازمان نظام مهندسی در رابطه با ایمنی، بهداشت ومحیط زیست افراد و اشخاصی چون کارگران، عابرین، ساکنان و شاغلین مجاور کارگاه سازه و همچنین حفاظت از سازه ها، ابنیه، وسائل نقلیه و درختان مجاور سازه در مقابل با خطرات احتمالی ناشی از اجرای عملیات اجرایی به صورت دقیق شرح داده شده است.

این موارد شامل:

1- ایمنی عابران و مجاوران سازه

 2- جلوگیری ازسقوط افراد

 3- جلوگیری از حریق، سوختگی و برق گرفتگی

4- بهداشت کار و تسهیلات بهداشتی

 5- وسایل و تجهیزات حفاظت فردی

 6- وسایل و سازه های حفاظتی

7- ایمنی کار با وسایل تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی

 8- ایمنی کار در استفاده از وسایل دسترسی شامل داربست، نردبان و …

9- ایمنی در تخریب ساختمان ها

10- ایمنی عملیات خاکی و به خصوص ایمنی گود برداری و حفاظت دیوارهای گود برداری و ساختمان های مجاور گود برداری

 11- اجرای ایمنی در عملیات ساخت و نصب اسکلت ساختمان اعم از سازه های بتنی و فولادی

 12- در آخر اجرای ایمنی در تأسیسات گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع، سیم کشی و نصب تأسیسات و تجهیزات برقی می شود.

13- مبحث سیزدهم، طرح و اجرای تأسیسات برقی سازه ها

دامنه کاربرد مبحث سیزدهم مقررات ملّی ساختمان همه سازه ها را تحت شعاع قرار می دهد.

در این مبحث مواردی از قبیل:

 1- الزامات مربوط به تأمین نیروی برق (انشعاب، پست، مولد)

 2- الزامات نصب و طراحی اتاق ترانسفورماتو

3- اتصال زمین

4- نیروی برق اضطراری

5- نصب تابلو برق

6- تجهیزات و وسایل حفاظت و کنترل

7- مدارها (کابل کشی- سیم کشی) و لوله کشی و همچنین تجهیزات سیمکشی

8- تأسیسات جریان ضعیف

9- شدت روشنایی داخلی

10- تأسیسات سیم کشی :

الف. سیستم های جریان متناوب با ولتاژ تا 1000 ولت مؤثر

ب. سیستم های جریان متناوب با ولتاژ بیش از 1000 ولت مؤثر که از سیستم های فشار ضعیف تا 1000 ولت تغدیه می کنند را

شرح داده شده است.

14- مبحث چهاردهم، تأسیسات مکانیکی:

علت تدوین این مبحث ، برای ایجاد اطمینان از ایمنی جان و مال افراد وضمانت تندرستی وسلامتی آنان در طراحی، اجرا، بهره برداری و نگه داری، تغییرات و بازرسی تاسیسات مکانیکی ساختمان تدوین شد.

این تاسیسات مکانیکی شامل:

 1- تأسیسات حرارت مرکزی

2- تهویه مطبوع

 3- تعویض هوا

4- تهیه و ذخیره آب گرم مصرفی داخل ساختمان است.

15- مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان آسانسورها و پلکان برقی:

دراین مبحث مقرراتی  با توجه به جنبه کاربری سازه برای آسانسورها و پله های برقی متناسب با ترکیب جمعیت از نظر سنی و توانایی تدوین شده است.

نکاتی که دراین مبحث مطرح شده اند عبارتند از:

1-انواع آسانسورها  مورد استفاده در ساختمان:

جهت حمل مسافر، صندلی چرخدار، برانکارد ،تخت بیمارستانی ،خودرو بار و … از مدل های تعریف شده ای استفاده می شود و برای هر کدام از آسانسورها الزاماتو مقررات خاصی وضع شده است.

A- آسانسورهای کششی

 B- آسانسورهاي هیدرولیک

2- انواع پله برقی ها:

میزان زاویه شیب، عرض و انتخاب نوع پله برقی متناسب با تعداد نفرات و جمعیت ساختمان، با فرمول هایی ای مبحث اجرا می شود.

16- مبحث شانزدهم، تأسیسات بهداشتی:

مواردی که دراین مبحث مطرح می شود شامل حداقل الزاماتی در مورد:

لوله کشی ساختمان

ذخیره سازی آب ساختمان

لوله کشی فاضلاب بهداشتی

لوازم بهداشتی

 لوله کشی آب باران

 توزیع آب مصرفی درساختمان، می شود.

17- مبحث هفدهم، لوله کشی گاز طبیعی:

این مبحث حداقل ضوابط لوله کشی گاز طبیعی را در نظر می گیرد که موارد:

طراحی

 انتخاب مصالح

 اجرای لوله کشی گاز طبیعی

 آزمایش ها

 بازرسی ها

 کنترل های کیفی

دودکش ها

 هوا رسانی و تأمین هوای احتراق

 نصب

 راه اندازي

 ایمنی

 بهره برداری از لوازم گازسوز درساختمان ها و محوطه هایی که لوله کشی گاز طبیعی در آن ها اجرا نشده را شامل می شود.

18- مبحث هجدهم، عایق بندی و تنظیم صدا

موارد موجود در مبحث هجدهم مقررات ملی ساختمان شامل :

مقررات آکوستیکی برای سازه ها با کاربری های مختلف

تعیین حداکثر تراز معادل نوفه زمینه در یک فضا

حداقل شاخص کاهش صدای وزن یافته برای پوسته خارجی ساختمان

جدا کننده بین فضاهای مختلف

 حداکثر تراز کوبهای معمول شده وزن یافته برای سقف بین طبقات می باشد.

19- مبحث نوزدهم، صرفه جویی در مصرف انرژی

مهترین قانون در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان و حفاظت از محیط زیست مربوط به همین مبحث می باشد.

 که شامل بهینه سازی مصرف انرژی در بخش های زیر می شود :

اصول کلی اجرای عایق کاری حرارتی در  پوستۀ خارجی

 سیستم های تأسیسات گرمایی، سرمایی، تهویه و تأمین آب گرم مصرفی

الزامات طراحی سیستم روشنایی الکتریکی در ساختمان ها

20- مبحث بیستم مقررات ملی ساختمان علائم و تابلوها

مبحث بیستم مقررات ملّی ساختمان مدیران سازه های دولتی وعمومی و بخش خصوصی، را ملزم می دارد برای نصب تابلوها وعلائم تبلیغاتی درمحلهایی که احتمال خطر تهدید کننده سلامت و ایمنی افراد وجود دارد، علائم هشدار دهنده نصب کنند.

این مقررات شامل  نظارت بر طراحی و ساخت  برای کلیه علائم و اعلانات مرسوم مانند :

تابلوها و پلاک ها و دیگر وسائل اطلاع رسانی، مانند علائم صوتی و نوری و آژیر خطر و ….. را شامل می شود.

21- مبحث بیست و یکم، پدافند غیرعامل

این مبحث از مقررات ملی ساختمان به اقدامات غیرمسلحانه ای که به کارگیری از آن موجب افزایش بازدارندگی و کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت های ضروری و تسهیل مدیریت بحران در برابر تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می شود، می پردازد.

در این مقاله سعی شد به صورت خیلی خلاصه کلیات 21 مبحث ملی ساختمان بررسی شود و در ادامه روند تولید محتوای وب سایت تجهیز سازه به صورت خیلی دقیق تر به بررسی جزعیات هر یک از مباحث می پردازیم.

با ما همراه باشید.

فروشگاه اینترنتی تجهیز سازه مرجع تخصصی تامین آنلاین کلیه ابزار آلات ساختمانی، کشاورزی، تاسیسات، آب، گاز، شیرآلات ، ابزاریراق ساختمانی آماده ارائه کالا با نازل ترین قیمت ها و کمترین هزینه ارسال به اقصی نقاط کشور عزیزمان ایران می باشد تا با خیالی آسوده بهترین خرید را تجربه کنید.